از تغییرات قانون چک آگاه باشید

قانون جدید چک مرحله به مرحله در حال اجرایی شدن است. اين قانون تغييراتي نسبت به قبل داشته که لازم است از آن آگاهي داشته باشيد.

تا پیش از سال ۱۳۹۷ که قانون چک اصلاح شود، مشکلات مختلفی برای فعالان اقتصادي ايجاد مي‌شد از جمله اينكه چك برگشتي پنجمين مانع جدي فضاي كسب‌وكار از نظر بنگاه‌هاي اقتصادي تلقي مي‌شد، فعالان اقتصادي با اطاله دادرسي در پرونده‌هاي چك و تحميل هزينه بالا روبرو بودند و همچنين نظارت و كنترل بر فرآيند صدور چك ضعف داشت و صرفاً به لاشه كاغذي چك اتكا مي‌شد.

مشخصات ظاهری چک‌های جدید

-رنگ این چک‌ها بنفش است.
-در چک‌های جدید شناسه یکتاي ۱۶ رقمي در سمت چپ بالاي هر برگ چک ديده مي‌شود. همچنين باركد نيز بر روي هر برگ چك چاپ مي‌شود.
-درج عبارت «کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صياد است.»

الزامات قانونی چک‌های جدید

تمام صادرکنندگان، انتقال‌دهندگان و ذینفعان چک، ملزم به رعایت موارد زیر مي‌باشند:
-لزوم ثبت تمام چک‌های جدید در سامانه صیاد، هنگام ثبت، تاييد و انتقال
-ممنوعیت دارندگان چک برگشتی رفع سوء اثر نشده، از صدور چک جدید و ثبت آن در سامانه صياد
-لزوم صدور چک‌ در وجه ذینفع مشخص و ممنوعیت صدور آن در وجه حامل
-جایگزینی پشت‌نويسي چک‌هاي طرح جديد از طريق ثبت انتقال در سامانه صياد

ثبت، صدور و انتقال چک در سامانه صیاد 

– ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد:
۱.اینترنت‌بانک و برنامک موبایلی بانک
امکان دسترسی به ابزار فوق را کاربر می‌بایست از بانک خود درخواست كند. كاربر مي‌تواند فرآيندهاي ثبت، تاييد و انتقال چك در سامانه صياد را از طريق ابزار ياد شده صورت دهد. لازم به ذكر است، امكان ثبت چك صرفاً از طريق بانك صادركننده آن دسته چك امكان‌پذير مي‌باشد. اين در حالي است كه ساير فرآيندها از قبيل تاييد و يا انتقال چك هر يك از بانك‌ها توسط ابزار فوق امكان‌پذير بوده و نيازي به يكسان بودن بانك كاربر با بانك صادركننده آن چك (كه لزوما متعلق به آن شخص نيست) نمي‌باشد.
۲.برنامک‌های موبایلی حوزه پرداخت:
·با توجه به در دسترس‌بودن برنامک‌های حوزه پرداخت، خدمات پرکاربرد از قبیل امکان ثبت چك (متعلق به هر یك از بانك‌ها)، تاييد چك (چكي كه كاربر به عنوان ذي‌نفع قصد دريافت آن را دارد و نياز است تا پيش از دريافت فيزيك چك، مندرجات آن را استعلام كرده و با فيزيك چك تطبيق دهد) و هم‌چنين انتقال چك، توسط برنامك‌هاي ياد شده ارائه مي‌شوند. لازم به ذكر است، نيازي به انجام هيچ اقدامي از جانب بانك، براي دسترسي به برنامك‌هاي ياد شده وجود نداشته و افراد مي‌توانند برنامك‌‌هاي فوق را دانلود و استفاده كنند. هم‌چنين خاطر نشان مي‌سازد، برنامك‌هاي حوزه پرداختصرفاً امكان ارائه خدمت به مشتريان حقيقي و حساب‌هاي انفرادي را دارا مي‌باشند. مراجعه به سامانه صياد از طريق برنامك‌هاي موبايلي حوزه پرداخت براي ثبت، تاييد يا انتقال چك صرفا بايد از طريق تلفن‌همراهي كه سيم‌كارت آن متعلق به خود شخص است، انجام شود.
(مجموعه برنامک‌های قابل استفاده در این حوزه از طریق وب‌سايت شرکت شبکه الكترونيكي پرداخت كارت (شاپرك) به نشاني www.shaparak.ir قابل دريافت و نصب مي‌باشد).
۳.مراجعه به شعب بانک‌های عامل:
تمام شعب شبکه بانکی قابلیت ارائهخدمات سامانه صیاد را دارا مي‌باشند و قادر هستند براي آن دسته از مشترياني که امكان دسترسي به ابزار غيرحضوري را ندارند، اقدام‌هاي لازم را از جانب آنان صورت دهند. لازم به ذكر است، به منظور ثبت چك، شخص صادركننده صرفاً مي‌تواند به بانك صادركننده دسته چك خود مراجعه كرده و در زمان تاييد دريافت چك نيز شخص تاييد‌كننده(ذينفع) مي‌تواند صرفاً به بانك خود (بانكي كه در آن داراي حساب فعال مي‌باشد) مراجعه كند و فرآيند تاييد از سوي شخص و توسط بانك صورت گيرد.
۴- سایر ابزار مورد استفاده برای ارائه خدمات چک به مشتریان از جمله تلفن‌بانک، ابزار پيامکي، كدهاي دستوري و ساير روش‌هايي كه توسط شبكه بانكي اطلاع‌رساني خواهند شد.
– فرایندهای مرتبط با چک در سامانه صیاد:
۱.ثبت چک:
پس از درج مندرجات چک در برگ آن، صادر کننده به یکی از ابزارهای دسترسي به سامانه صياد مراجعه كرده و ‌سپس اقدام به ورود اطلاعات چك و اطلاعات هويتي ذينفع/ذينفعان مي‌كند. لازم به ذكر است اين مرحله به عنوان ثبت اوليه چك تلقي شده و ثبت نهايي چك در سامانه صياد مستلزم تاييد دريافت چك توسط ذينفع آن است.
خلاصه اقدامات مذکور به شرح زیر است:
·ثبت مندرجات شامل تاریخ سررسید، مبلغ، اطلاعات هویتي ذينفع و بابت در برگ چک
·مراجعه به یکی از ابزارهای دسترسي به سامانه صياد
·احراز هویت
-احراز هویت در اینترنت‌بانک و برنامک موبایلي بانک، پس از دريافت نام كاربري و رمز عبور اين برنامه‌ها انجام مي‌شود.
– احراز هویت در برنامک‌های موبایلي حوزه پرداخت يکي از مراحل «ثبت چک» است و از طريق ورود اطلاعات يكي از كارت‌هاي بانكي فرد صادركننده چك توسط همان بانكي كه دسته چك وي را صادر كرده است، انجام مي‌شود.
– احراز هویت در شعب بانک‌های عامل طبق روال‌های موجود انجام مي‌شود.
·ورود مندرجات چک در سامانه صیاد
·تایید و ثبت اولیه چک
۲.استعلام و تایید دریافت چک(توسط ذينفع)
با توجه به اینکه ثبت نهایی چک منوط به استعلام و تطبيق مندرجات برگ چک با اطلاعات ثبت شده در سامانه صياد مي‌باشد، گيرنده چك با در دست داشتن برگ چك اقدامات زير را صورت خواهد داد:
·مراجعه به یکی از ابزارهای دسترسي به سامانه صياد (لزومي به يکسان بودن ابزار مورد استفاده توسط صادرکننده و تاييد‌كننده چك وجود ندارد)
·احراز هویت
-احراز هویت در اینترنت‌بانک و برنامک موبایلي بانک، پس از دريافت نام كاربري و رمز عبور اين برنامه‌ها انجام مي‌شود.
– احراز هویت در برنامک‌های موبایلي حوزه پرداخت يکي از مراحل استعلام و تاييد دريافت چک است و از طريق ورود اطلاعات يكي از كارت‌هاي بانكي متعلق به ذينفع چك انجام مي‌شود.
– احراز هویت در شعب بانک‌های عامل طبق روال‌های موجود انجام مي‌شود.
·استعلام و تطبیق مندرجات برگ چک شامل تاریخ سررسید، مبلغ، اطلاعات هويتي ذينفع و بابت
·تایید یا رد چک براساس انطباق يا عدم انطباق مندرجات
oدر صورت تایید چک: چک در وضعیت ثبت نهايي تلقي مي‌شود و قابليت نقد شدن در سررسيد را خواهد داشت.
oدر صورت رد چک: ذینفع ضمن انتخاب حداقل یکی از دلايل مندرج در سامانه، مي‌بايست فيزيک چك را به صادركننده/انتقال‌دهنده عودت دهد.
۳.انتقال چک
در قانون جدید چک پشت‌نویسی با درج اطلاعات مربوطه در سامانه صياد جايگزين شده است. براين اساس، مراحل زير توسط انتقال دهنده چک مي‌بايست انجام گيرد:
·مراجعه به یکی از ابزارهای دسترسي به سامانه صياد
·احراز هویت
-احراز هویت در اینترنت‌بانک و برنامک موبایلي بانک، پس از دريافت نام كاربري و رمز عبور اين برنامه‌ها انجام مي‌شود.
– احراز هویت در برنامک‌های موبایلي حوزه پرداخت، يکي از مراحل انتقال چک است و از طريق ورود اطلاعات يكي از كارت‌هاي بانكي متعلق به ذينفع چك انجام مي‌شود.
– احراز هویت در شعب بانک‌های عامل طبق روال‌های موجود انجام مي‌شود.
·ورود شناسه صیادی برگ چک متعلق به انتقال دهنده در سامانه صیاد
·ورود اطلاعات مربوط به قلم اطلاعاتی بابت و هویت ذینفع جديد چک(انتقال‌گيرنده)
·تایید و ثبت اولیه انتقال چک
۴.استعلام وضعیت اعتباری صادرکننده چک
امکان استعلام وضعیت اعتباری صادرکننده چک از طریق ورود شناسه ۱۶ رقمي صيادي برگ چك در سامانه صياد وجود دارد. علاوه بر ابزارهاي دسترسي به سامانه صياد، خدمت مذكور از طريق روش‌هاي قابل دريافت مي‌باشد:
۱- پورتال بانک مرکزی
از طریق مراجعه به پایگاه اطلاع‌رسانی اين بانک به نشاني www.cbi.ir و با مراجعه به صفحه استعلام وضعيت اعتباري چک صيادي، از طريق ارسال شناسه استعلام ۱۶ رقمي مندرج در چک‌هاي صيادي، نسبت به وضعيت اعتباري كلي صادركننده چك از نظر تعداد و مبلغ چك هاي برگشتي رفع سوء اثر نشده نزد شبكه بانك مطلع شوند. لازم به ذكر است، اين اطلاعات در قالب دسته‌بندي‌هايي كه شرح جزئيات آن‌ها در تارنماي اين بانك موجود است، ارائه مي‌شود.
۲- سامانه پیامکی ۷۰۱۷۰۱
سامانه پیامکی ۷۰۱۷۰۱ امکان استعلام وضعیت اعتباري کلي شخص صادركننده چك، از نظر تعداد و مبلغ چك‌هاي برگشتي رفع سوء اثر نشده، نزد شبكه بانكي را فراهم مي‌سازد.
۵.استعلام وضعیت چک (صادرکننده-دارنده چک)
شخص صادرکننده چک، قادر به مشاهده وضعیت و مندرجات چک ثبت شده در سامانه صیاد(پیش از تاييد ذينفع) با استفاده از شناسه صيادي برگ چك مذكور خواهد بود.
۶.استعلام وضعیت چک (ذینفع)
ذینفع یا دارنده چک با شناسه صیادي و شماره ملي خود قادر به مشاهده وضعيت و مندرجات چک ثبت شده در سامانه صياد مي‌باشد.

نحوه وصول چک‌های ثبت شده در سامانه صیاد

مالک نهایی چک (آخرین ذي‌نفع چک) در تاريخ سررسيد آن، با مراجعه به شعبه هر كدام از بانك‌هاي كشور مي‌تواند نسبت به وصول مبلغ چك اقدام كند. بدين ترتيب بانك موظف خواهد بود پس از انجام استعلام‌هاي لازم از سامانه‌ صياد، نسبت به مالكيت شخص ذي‌نفع (شخصي كه وجه چك به حساب ايشان واريز خواهد شد) اطمينان حاصل كرده و سپس اقدامات لازم را در اين خصوص صورت دهد. در صورت كسري حساب صادركننده (شخصي كه چك در ابتدا متعلق به او بوده است) مي تواند مبلغ موجود در آن حساب را طلب كرده و هم‌چنين خواهان پرداخت مبلغ كسري چك از محل مبالغ موجود در ساير حساب‌هاي انفرادي ريالي صاحب حساب در همان بانك (به ترتيب اعلامي توسط بانك مركزي) شود. همچنين مطابق قانون جديد چك تمام حساب‌هاي صادركننده چك در تمام بانك‌ها و موسسات اعتباريبه ميزان مبلغ كسري چك پس از گذشت ۲۴ ساعت از ثبت غيرقابل پرداخت بودن (ثبت برگشت چك) به ترتيب اعلامي از سوي بانك مركزي مسدود خواهد شد.

نحوه برگشت زدن چک و دلایل برگشت چک

بانک در موارد زیر، مجاز به پرداخت وجه چک نبوده و با درخواست دارنده چک، موظف به ثبت غیرقابل پرداخت بودن چك در سامانه یكپارچه بانك مركزي و صدور گواهي‌نامه عدم‌ پرداخت متضمن كد رهگيري مطابق شرايط و تشريفات مقرر در قانون مي‌باشد.
-عدم کفایت موجودی حساب جاری و عدم امکان تأمين وجه چک از محل ساير حساب‌هاي صادركننده چك در همان بانك به شرح مندرج در ضوابط ابلاغي بانك مركزي
-عدم انطباق امضای مندرج در چک با نمونه امضای معرفی شده توسط مشتري يا وکيل/نماينده قانوني وي در حدود عرف بانکداري
-تشخیص اختلاف در مندرجات برگه چک در چارچوب قوانین و مقررات مربوط
-صدور دستور عدم پرداخت توسط صادرکننده یا ذینفع یا قائم مقام قانوني آنها، در چارچوب ماده (۱۴) قانون
-بسته بودن حساب جاری یا انسداد بخشی ‌از/تمام موجودي آن از جمله به موجب قانون، دستور مرجع قضايي يا به دستور مشتري و عدم امکان تأمين وجه چک از محل ساير حساب‌هاي صادرکننده چك در همان بانك به‌گونه‌اي كه امكان پرداخت وجه چك به طور كامل ميسر نباشد
-قلم‌خوردگی در متن چک (درصورت فقدان ظهرنویسی مرتبط با تصحيح قلم‌خوردگي)
-عدم انطباق مندرجات برگه چک با مندرجات ثبت شده در سامانه صیاد
-سایر موارد به موجب قوانین و مقررات موضوعه
لازم به تاکید است در صورت تحقق موارد فوق، بانک مکلف است به درخواست دارنده چك، فوراً غیر قابل پرداخت بودن آن را در سامانه یكپارچه بانك مركزي ثبت كند و با دريافت كد رهگيري و درج آن در گواهينامه عدم پرداخت، علت يا علل عدم پرداخت را صريحاً قيد و آن را امضاء، مهر و به متقاضي (دارنده چك) تسليم كند.
در گواهینامه عدم پرداخت باید هویت و نشاني کامل صادرکننده و دارنده چک، كد رهگيري دريافت شده از سامانه يكپارچه بانك مركزي، مهر بانك و شخص حقوقي و وضعيت مطابقت يا عدم مطابقت امضاي چك و نمونه امضاي موجود در بانك درج شده باشد، در غير اين صورت در مراجع قضائي و ثبتي به آن ترتيب اثر داده نمي‌شود.
دارنده چک برگشتی با در دست داشتن گواهینامه عدم پرداخت، می تواند به دفاتر خدمات الکترونيک قضايي قوه قضائيه رفته و درخواست صدور اجراييه از دادگاه صالح را كند. دادگاه با بررسي متن چك و احراز سه شرط مذكور در ماده (۲۳) قانون صدور چك (۱- وصول وجه آن منوط به تحقق شرطي نشده باشد؛ ۲- در متن چك قيد نشده باشد كه چك بابت تضمين انجام معامله يا تعهدي است؛ و ۳-گواهي عدم پرداخت به دليل موضوع ماده ۱۴ صادر نشده باشد. به اين معنا كه صادركننده يا ذينفع چك اعلام نكرده باشد كه چك مفقود يا سرقت يا جعل شده است و يا اينكه از طريق كلاه‌برداري يا خيانت‌ در امانت يا جرائم ديگر به دست نيامده باشد) اجرائيه را صادر مي‌كند.
از تاریخ ابلاغ اجرائیه، ۱۰ روز به صادرکننده چک برگشتی مهلت داده مي‌شود که مطالبات خود را پرداخت كند يا با موافقت دارنده ترتيبي براي پرداخت آن بدهد يا مالي را معرفي كند، در غير اين‌صورت، حسب درخواست دارنده چك، مطابق قانون «نحوه اجراي محكوميت‌هاي مالي» اقدام خواهد شد.

نحوه رفع سوء اثر چک

طبق قانون جدید چک، در هر یک از موارد زیر، بانک مكلف است مراتب را در سامانه يكپارچه بانك مركزي اعلام كند تا فورا و به صورت برخط از چك رفع سوءاثر شود:
الف – واریز کسری مبلغ چک به حساب جاری نزد بانک محال‌عليه و ارائه درخواست مسدودي كه در اين صورت بانك مكلف است ضمن مسدود كردن مبلغ مذكور تا زمان مراجعه دارنده چك و حداكثر به مدت يك سال، ظرف مدت سه روز واريز مبلغ را به شيوه‌اي اطمينان‌بخش و قابل استناد به اطلاع دارنده چك برساند.
ب – ارائه لاشه چک به بانک
ج – ارائه رضایت‌نامه رسمی (تنظیم‌شده در دفاتر اسناد رسمي از دارنده چک يا نامه رسمي از شخص حقوقي دولتي يا عمومي غيردولتي دارنده چکبه بانک
د – ارائه نامه رسمی از مرجع قضائی یا ثبتي ذي‌صلاح مبني بر اتمام عمليات اجرائي در خصوص چک به بانک
ه – ارائه حکم قضائی مبنی بر برائت ذمه صاحب حساب در خصوص چک به بانک
و– سپری شدن مدت سه‌سال از تاریخ صدور گواهینامه عدم پرداخت مشروط به اينکه درخصوص چک مورد نظر دعواي حقوقي يا کيفري در دادگاه ها و مراجع قضايي طرح نشده باشد.

محدودیت‌های دارندگان چک برگشتی

در قانون جدید چک، بعد از ثبت غیرقابل پرداخت بودن یا کسري مبلغ چک در سامانه يكپارچه بانك مركزي، اين سامانه مراتب را به صورت برخط به تمام بانك‌ها و مؤسسات اعتباري اطلاع مي‌دهد. پس از گذشت بيست و چهار ساعت، تمام بانك‌ها و مؤسسات اعتباري حسب مورد مكلفند تا زماني كه از چك برگشتي رفع سوء اثر نشده است، محدوديت‌هاي زير را نسبت به صاحب حساب و امضاكننده چك برگشتي اعمال كنند:
الف- عدم امکان افتتاح هرگونه حساب و صدور کارت بانکی جدید؛ حتی صدور المثني/ تمديد تاريخ اعتبار كارت/ كارت اعتباري و تسهيلات خرد
ب- مسدود شدن وجوه تمام حساب‌ها و کارت‌های بانکی و هر مبلغ متعلق به صادرکننده كه تحت هر عنوان نزد بانك‌ها یا مؤسسات اعتباري موجود است به ميزان كسري مبلغ چك و به ترتيب اعلامي از سوي بانك مركزي؛
ج- عدم پرداخت هرگونه تسهیلات بانکی یا صدور ضمانت‌نامه‌هاي ارزي يا ريالي؛
د- عدم گشایش اعتبار اسنادی ارزی يا ريالي.

موارد منع اعطای دسته چک به اشخاص

اعطای دسته چک به مشتریان زیر ممنوع است:
– اشخاص ورشکسته؛
– اشخاص معسر از پرداخت محکوم به؛
– اشخاص دارای چک برگشتی رفع سوءاثر نشده؛
– وکیل/نماینده صادرکننده (امضاء‌کننده) چك برگشتی (رفع سوءاثر نشده) از طرف اشخاص صاحب حساب در چارچوب قانون؛
– اشخاصی که بنا به رأی قطعی مراجع قضايي حسب مفاد قوانين مربوط از جمله موارد مقرر در قانون، به محروميت از داشتن دسته چک محکوم شده‌اند؛
– اشخاصی که حساب جاری آن‌ها به دلایل قانوني يا حسب تصميم مرجع قضايي مسدود شده و برداشت از آن ممنوع است؛ به استثناي مواردي که صرفاً بخشي از موجودي حساب جاري مشتري مسدود شده و برداشت مابقي موجودي حساب جاري وي امکان‌پذير است؛
– اشخاص ورشکسته، معسر از پرداخت محکوم به یا دارای چک برگشتی رفع سوءاثر نشده كه به وكالت يا نمايندگي از طرف صاحب حساب اعم از شخص حقيقي يا حقوقي اقدام به اخذ دسته چك مي‌كنند؛
– شخصی که کمتر از مجموع تعداد برگه‌های آخرین دسته چک اعطايي به وي، به بانك ارائه و يا تعيين تكليف شده باشد.
– مشتریانی که از پذیرش الحاقيه جديد به قرارداد افتتاح حساب جاري استنکاف کنند.

اعتبار چک افزایش می‌یابد

با این حال در قانون جدید سعی شده مشکلات قبلي برطرف شود. مهم‌ترين تغييرات قانون جديد چک از اين قرار است. صدور دسته‌چک از حيطه اختيار بانك‌هاي تجاري خارج و در سامانه صياد بانك مركزي متمركز شده است. بر اين اساس بانك مكلف است براي ارائه دسته‌چك به مشتريان خود، صرفاً از طريق سامانه صدور يكپارچه چك (صياد) نزد بانك مركزي اقدام كند. اين سامانه پس از اطمينان از صحت مشخصات متقاضي و احراز نبود ممنوعيت قانوني، نسبت به دريافت گزارش اعتباري از سامانه ملي اعتبارسنجي يا رتبه‌بندي اعتباري از شركت‌هاي اقدام كرده و متناسب با نتايج دريافتي، سقف اعتبار مجاز متقاضي را محاسبه و به هر برگه شناسه يكتا اختصاص مي‌دهد. به اين صورت افراد بدحساب و كلاه‌بردار امكان تباني با بانك‌ها جهت دريافت دسته‌چك را نخواهند داشت.

دقیق‌تر شدن نظارت

مورد بعدی منوط کردن اعتبار صدور چک به ثبت اطلاعات آن در سامانه یکپارچه بانك مركزی است. بانك مركزي مكلف است امكاناتي را ايجاد كند تا ظرف مدت دو سال از لازم‌الاجرا شدن اين قانون، صدور هر برگه چك مستلزم ثبت مشخصات هويتي دريافت‌كننده، مبلغ و تاريخ سررسيد چك براي شناسه يكتاي برگه چك توسط صادركننده در سامانه يكپارچه بانك مركزي بوده و امكان انتقال چك به شخص ديگر توسط دارنده تا قبل از تسويه، صرفاً با ثبت هويت گيرنده جديد براي همان شناسه يكتاي چك در آن سامانه امكان‌پذير باشد. سامانه مذكور بايد به‌گونه‌اي باشد كه در صورت وجود چك برگشتي رفع سوء اثر نشده در سابقه صادركننده، اجازه صدور برگه چك جديد به وي داده نشود. با اجراي اين قانون اعتبار چك صرفاً متكي بر لاشه كاغذي نخواهد بود و با پشتيبان‌گيري و ثبت اطلاعات چك در سيستم متمركز بانك مركزي، اعتبار چك افزايش ‌يافته و نگراني در خصوص از بين رفتن آن در حوادث مختلف وجود نخواهد داشت. همچنين وقوع جرائمي همچون جعل و سرقت چك به ميزان قابل‌توجهي كاهش خواهد يافت و بعضاً موضوعيت نخواهد داشت. به‌علاوه امكان نظارت بر لحظه صدور برگه چك و كنترل افراد پرخطر براي بانك مركزي فراهم مي‌شود.

وضعیت اعتباری صادرکننده چک را استعلام کنید

بانک مرکزی مکلف است ظرف دو سال پس از تصویب این قانون، تمهيداتي را فراهم كند تا امكان استعلام آخرين وضعيت اعتباري صادركننده چك شامل سقف اعتبار مجاز و سابقه چك‌هاي برگشتي در سه سال اخير و ميزان مانده تعهدات چك‌هاي تسويه نشده براي دريافت‌كننده به‌صورت آني ميسر شود. به‌ اين صورت گيرنده چك امكان ارزيابي ريسك معامله با فرد مقابل را خواهد داشت و سوءاستفاده افراد بدحساب و كلاه‌بردار از چك به ميزان قابل‌توجهي كاهش خواهد يافت. همچنين از صدور چك‌هايي كه احتمال برگشت خوردن آن‌ها بالاست نيز جلوگيري به عمل مي‌شود.
امکان استعلام چک‌های صیادی از طريق تارنماي بانک مركزي به نشاني www.cbi.ir فراهم شده است. بر اين اساس مشتريان مي‌توانند شناسه استعلام ۱۶ رقمي مندرج در چك‌هاي صيادي را در بخش استعلام چك صيادي سايت بانك مركزي وارد كرده و نسبت به اعتبارسنجي چك به صورت رايگان و نامحدود اقدام كنند. همچنين امكان استعلام از طريق سامانه پيامكي ۷۰۱۷۰۱ نيز فراهم شده است. به اين منظور فرد بايد *۱*۱ و شماره ۱۶ رقمي چك را به شماره ياد شده ارسال كند.

صدور اجرائیه دادگاه علیه صادرکننده چک بلامحل بدون رسیدگي ماهوي

دادگاه مکلف است بنا به درخواست دارنده چک در خصوص استیفا مبلغ چک، در صورت وجود شرایطی حسب مورد عليه صاحب حساب، صادركننده يا هر دو اجرائيه صادر نمايد. اين شرايط عبارتند از اينكه در متن چك، وصول وجه آن منوط به تحقق شرطي نشده باشد، در متن چك قيد نشده باشد كه چك بابت تضمين انجام معامله يا تعهدي است، گواهي عدم پرداخت به جهت موضوع ماده ۱۴ صادر نشده باشد.

تسهیل فرآیند پیگيري قضايي

دارنده چک برگشتی ابتدا به بانک مراجعه می‌کند و تقاضای صدور گواهي‌نامه عدم‌ پرداخت، ثبت آني اطلاعات چك در سامانه چك‌هاي برگشتي بانك مركزي و درج «كد رهگيري» روي گواهي‌نامه مذكور آن مي‌كند. سپس به دفاتر خدمات الكترونيك قوه قضائيه رفته و شكايت خود را در آنجا ثبت مي‌كند. در مرحله بعد قاضي پرونده، ظاهر چك را بررسي مي‌كند؛ اگر سه شرط اصلي كه در متن قانون ذكر شده، در ظاهر چك رعايت شده باشد؛ اجرائيه را صادر مي‌كند. از لحظه صدور اجرائيه ۱۰ روز به صادركننده چك برگشتي مهلت داده مي‌شود كه مطالبات خود را پرداخت كند، در غير اين‌ صورت از طريق قانون «نحوه اجراي محكوميت‌هاي مالي» با صادركننده چك برگشتي برخورد مي‌شود.

ارائه خدمت به افراد بدحساب محدود می‌‌شود

بر اساس قانون جدید، صدور و اعطای دسته چک برای اشخاص ورشکسته و معسر از تأديه محکوم به (فردي كه به‌علت نداشتن توان مالي، امكان پرداخت قرض و دين خود را ندارد) ممنوع است. بانك‌ها و مؤسسات اعتباري مكلفند محدوديت‌ها و محروميت‌هاي را نسبت به صاحب حساب، متعاقب ثبت غيرقابل پرداخت بودن يا كسري مبلغ چك در سامانه يكپارچه بانك مركزي و اعمال كنند و به‌صورت برخط مراتب را به تمام بانك‌ها و مؤسسات اعتباري اطلاع‌رساني كنند.
در صورتی که موجودی حساب صادرکننده چک نزد بانك كمتر از مبلغ چك باشد، به تقاضای دارنده چك بانك مكلف است مبلغ موجود در حساب را به دارنده بپردازد؛ همچنين بر اساس مفاد دستورالعمل حساب جاري در صورت كافي نبودن موجودي حساب‌جاري صاحب حساب، بانك مكلف به پرداخت وجه چك از محل موجودي قابل برداشت صاحب حساب در ساير حساب‌هاي انفرادي ريالي وي در همان بانك به ترتيب اعلامي بانك مركزي است.
گفتنی است مرور زمان سه ساله به عنوان یکی از راه‌هاي رفع سوء‌اثر از سوابق چک برگشتي افراد مشروط به عدم طرح دعوي حقوقي و کيفري در قانون جديد پيش‌بيني شده است.
هنگامی که چک فردی برگشت بخورد، وی از دريافت برخي خدمات بانکي محروم مي‌شود از جمله افتتاح هرگونه حساب و صدور كارت بانكي جديد، عدم پرداخت هرگونه تسهيلات بانكي يا صدور ضمانت نامه‌هاي ارزي يا ريالي و عدم گشايش اعتبار اسنادي ارزي يا ريالي. همچنين وجوه همه حساب‌ها و كارت‌هاي بانكي و هر مبلغ متعلق به صادركننده به ميزان كسري مبلغ چك مسدود مي‌شود.
گفتنی است صدور و پشت‌نویسی چک در وجه حامل پس از گذشت دو سال از لازم‌الاجرا شدن قانون ممنوع است و ثبت انتقال چک در سامانه صياد به جاي عمليات صدور و ظهرنويسي چک ضرورت دارد.
مواردی که ذکر شد باعث می‌شود ریسک وصول نشدن چك به‌شدت كاهش يابد. برخي از اين موارد كه نياز به ايجاد زيرساخت فني خاصي نداشت، پس از ابلاغ قانون در تاريخ آبان ۱۳۹۷توسط قوه قضائيه، بانك مركزي و بانك‌ها عملياتي شد. بر همين اساس نيز نسبت تعداد چك‌هاي برگشتي به مبادله اي از ۱۵.۴ درصد در پايان سال ۱۳۹۶( سال پيش از تصويب قانون چك) به ۹.۲ درصد در پايان شهريور ماه ۱۳۹۹ رسيده است. پيش‌بيني مي‌شود با اجرايي شدن تمام موارد قانون جديد چك، شاهد كاهش بيش از پيش نسبت چك‌هاي برگشتي باشيم و اعتماد به اين ابزار مالي در كشور افزايش يابد.

جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد مشاوره مالیاتی کافیست با همکاران ما در سایت ارتباط یرقرار کنید.